“Op deze manier stimuleren we topnatuur in het dichtbebouwde Oost-Vlaanderen. Samen met twee terreinbeherende natuurverenigingen realiseren we drie belangrijke beleidsdoelstellingen. We breiden bestaande gebieden die ecologisch waardevol zijn verder uit. Door zorg te dragen voor het leefgebied beschermen we tegelijk ook zeldzame dier- en plantensoorten en beperken we het verlies aan biodiversiteit. Die extra groene natuurruimte is meteen ook een buffer die ons beschermt tegen de extremen van de klimaatverandering zoals overstromingen, hitte, droogte, erosie.”

gedeputeerde Riet Gillis, bevoegd voor Natuur en Klimaat

Topnatuur in Oost-Vlaanderen dankzij nauwe samenwerking

De Provincie beoordeelde in 2021 maar liefst 102 aanvragen die ingediend zijn door vzw Natuurpunt en vzw Durme. Beide natuurverenigingen zijn door de Vlaamse overheid erkend als terreinbeherende natuurvereniging en actief in Oost-Vlaanderen. Het provinciebestuur werkt nauw samen met deze twee partners op vlak van natuurbeheer en -ontwikkeling. Natuurpunt ontvangt een bedrag van 372 940,52 EUR voor de aankoop van 31 waardevolle percelen. Vzw Durme ontvangt een bedrag van 28 831,09 EUR voor de aankoop van acht percelen.

Om in aanmerking te komen voor deze subsidie moeten natuurgebieden aan strenge criteria voldoen. Gronden die gelegen zijn in vogelrichtlijn- of habitatrichtlijngebied, die verbinding creëren in het versnipperde Oost-Vlaamse landschap of behoren tot het Vlaams Ecologisch Netwerk hebben duidelijk een streepje voor. Verschillende gronden dragen ook sterk bij aan een beter klimaat: zowel bossen als natte natuur hebben een groot vermogen om het teveel aan CO₂ in de lucht te capteren. Percelen die ingezet worden voor bebossing of vernatting zijn een extra troef bij de toewijzing van deze subsidie.

Als illustratie van de kwaliteiten van Oost-Vlaamse topnatuur worden hieronder twee natuurgebieden uit de lijst van 22 natuurgebieden beschreven:

Natuurreservaat Nieuwdonk in Berlare, natuurvereniging vzw Durme

Met zo’n 100 ha oppervlakte is de reservaatzone Nieuwdonk een echte hotspot voor biodiversiteit. Het natuurreservaat grenst aan het provinciaal recreatiedomein Nieuwdonk in Berlare en situeert zich in een 9 km lange meanderende Scheldebocht. Dit kletsnat ecosysteem bestaat uit diverse landschapstypes zoals moeras, brede rietkragen, natte graslanden en alluviaal bos (bos op plaats waar rivier/beek sediment afzette). Uniek voor Nieuwdonk is ook de afwezigheid van intensieve landbouw in de wijde omgeving: er zijn weinig bewerkte of bemeste akkers in de buurt en dat komt o.a. de waterkwaliteit ten goede.

Otter en bever

Dit waterrijk gebied is van levensbelang voor onder meer de otter en de bever, soorten die we na lange afwezigheid zien terugkeren. De bever is er al een paar jaar aan een stevige opmars bezig; de otter dook er weer op sinds 2019. De aanwezigheid van de visetende otter bewijst dat de waterkwaliteit in de reservaatzone Donkmeer zeer hoog is en dat er voldoende aaneengesloten oppervlakte is om te leven. Daar profiteren ook andere dieren en talrijke watervogels van, zoals de en visdieven, maar ook de zwarte wouw, kwak, nachtegaal of  roerdomp. In het najaar van 2021 is er voor het eerst ook de ‘spaanse ruiter’ waargenomen, een hyperzeldzame plantensoort die sinds de jaren 1960 verdwenen was.

“Op vlak van biodiversiteit kunnen we mooie resultaten tonen. Het reservaat is terecht het kloppend natuurhart van Rivierpark Scheldevallei, dat straks wellicht een nationaal park wordt. Maar we zien nog grote kansen voor natuurherstel. We hopen in de toekomst rechtstreekse verbindingen te kunnen maken met het nabijgelegen natuurgebied Kalkense meersen. Via ecoducten, bruggetjes en duikers kunnen dieren veilig de drukke Molenstraat tussen Overmere en Uitbergen oversteken. Zo zetten we de deur open naar een extra natuurgebied van 600 ha.”

Kristof Scheldeman, coördinator reservatenwerking vzw Durme

Om die waardevolle natuur de komende 24 jaar te beschermen en te beheren, is een gezamenlijk natuurbeheerplan uitgewerkt. Dit plan is opgemaakt door vzw Durme, de gemeente Berlare, Agentschap Natuur en Bos en Provincie Oost-Vlaanderen en is in juni 2021 door de Vlaamse overheid goedgekeurd.

Het natuurgebied Nieuwdonk is deels recreatief ontsloten: rondom het Donkmeer en de eendenkooi lopen verharde wandelwegen. Om er de rust niet te verstoren, is het natuurreservaat enkel onder begeleiding toegankelijk. In de reservaatzone organiseert vzw Durme avontuurlijke gegidste wandelingen.

Natuurgebied Het Burreken in de Vlaamse Ardennen, Natuurpunt vzw

Het Burreken is 50 ha groot en ligt in de kern van de Vlaams Ardennen op het grondgebied van Brakel, Maarkedal en Horebeke. Het natuurgebied biedt een toegankelijke mix van uitgestrekte oude bronbossen en open kouters. Kleine landschapselementen zoals knotbomenrijen, haagkanten en kabbelende beekjes rijgen de verschillende biotopen aan elkaar. Het Burreken is een bronnengebied met uitgesproken hoogteverschillen van 50 tot 116 meter. Behalve natuurbeheer en -bescherming trekt Natuurpunt er volop de kaart van het wandeltoerisme.

“Het Burreken is een pittig wandelgebied. Er lopen verschillende bepijlde wandelroutes en wandelknooppunten door deze schilderachtige regio. Om de uitgesproken reliëfverschillen of natte zones voor geoefende wandelaars toegankelijk te maken, investeert Natuurpunt hier in de aanleg van onder meer knuppelpaden en vlondertrappen. Er is net een nieuw knuppelpad van 100 m afgewerkt.”

Filip Hebbrecht, vrijwilliger Natuurpunt Kern rondom het Burreken

Het gebied ontving een provinciale subsidie voor de geplande bebossing op een aangekocht perceel. De lokale Natuurpuntafdeling heeft ook goede banden met de landbouwers uit de buurt. Deze helpen mee bij het beheer van de historische graslanden.

Vuursalamander, beekprik en uitbundige voorjaarsflora

De grote verscheidenheid van het Burreken resulteert in een veelheid aan leefgebieden met zeldzame soorten. De vuursalamander is de soort die symbool staat voor het Burreken en hier zijn kerngebied heeft. Het is een grote landsalamander met een unieke en individuele geel-zwarte tekening. Hij is zeldzaam en leeft vooral in oude eiken-beukenbossen met heldere bronbeekjes, bospoelen en veel dood hout. Het heldere bronwater is ook van levensbelang voor zeldzame vissoorten zoals de rivierdonderpad en beekprik. Voor het behoud van deze soorten worden in het Burreken kleine bospoelen aangelegd en bronbeken gebufferd.

De voorjaarsflora kleuren het gebied vanaf eind maart tot eind mei. Ze vormen een bont mozaïek dat bestaat uit onder meer speenkruid, gele dovenetel, sneeuwklokje, bosanemoon, de populaire blauwe wilde hyacint, daslook of slanke sleutelbloem.